Rozdzia? 1

Przepisy ogólne

Art. 1. Ustawa okre?la cele, zasady i formy ochrony przyrody ?ywej i nieo?ywionej oraz krajobrazu.

Art. 2. 1. Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównowa?onym u?ytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i sk?adników przyrody:

1)   dziko wyst?puj?cych ro?lin, zwierz?t i grzybów;

2)   ro?lin, zwierz?t i grzybów obj?tych ochron? gatunkow?;

3)   zwierz?t prowadz?cych w?drowny tryb ?ycia;

4)   siedlisk przyrodniczych;

5)   siedlisk zagro?onych wygini?ciem, rzadkich i chronionych gatunków ro?lin, zwierz?t i grzybów;

6)   tworów przyrody ?ywej i nieo?ywionej oraz kopalnych szcz?tków ro?lin i zwierz?t;

7)   krajobrazu;

8)   zieleni w miastach i wsiach;

9)   zadrzewie?.

2. Celem ochrony przyrody jest:

1)   utrzymanie procesów ekologicznych i stabilno?ci ekosystemów;

2)   zachowanie ró?norodno?ci biologicznej;

3)   zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego;

4)   zapewnienie ci?g?o?ci istnienia gatunków ro?lin, zwierz?t i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do w?a?ciwego stanu ochrony;

5)   ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewie?;

6)   utrzymywanie lub przywracanie do w?a?ciwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a tak?e pozosta?ych zasobów, tworów i sk?adników przyrody;

7)   kszta?towanie w?a?ciwych postaw cz?owieka wobec przyrody przez edukacj?, informowanie i promocj? w dziedzinie ochrony przyrody.

Art. 3. Cele ochrony przyrody s? realizowane przez:

1)   uwzgl?dnianie wymaga? ochrony przyrody w polityce ekologicznej pa?stwa, programach ochrony ?rodowiska przyjmowanych przez organy jednostek samorz?du terytorialnego, koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategiach rozwoju województw, planach zagospodarowania przestrzennego województw, strategiach rozwoju gmin, studiach uwarunkowa? i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn?trznych, morza terytorialnego i wy??cznej strefy ekonomicznej oraz w dzia?alno?ci gospodarczej i inwestycyjnej;

2)   obejmowanie zasobów, tworów i sk?adników przyrody formami ochrony przyrody;

3)   opracowywanie i realizacj? ustale? planów ochrony dla obszarów podlegaj?cych ochronie prawnej, programów ochrony gatunków, siedlisk i szlaków migracji gatunków chronionych;

4)   realizacj? krajowej strategii ochrony i zrównowa?onego u?ytkowania ró?norodno?ci biologicznej wraz z programem dzia?a?;

5)   prowadzenie dzia?alno?ci edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody;

6)   prowadzenie bada? naukowych nad problemami zwi?zanymi z ochron? przyrody.

Art. 4. 1. Obowi?zkiem organów administracji publicznej, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych jest dba?o?? o przyrod? b?d?c? dziedzictwem i bogactwem narodowym.

2. Organy administracji publicznej s? obowi?zane do zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych dla ochrony przyrody.

3. Obowi?zkiem organów administracji publicznej, instytucji naukowych i o?wiatowych, a tak?e publicznych ?rodków masowego przekazu jest prowadzenie dzia?alno?ci edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody.

Art. 4a. Ilekro? w niniejszej ustawie mowa jest o Wspólnocie rozumie si? przez to Wspólnoty Europejskie.

Art. 5. U?yte w ustawie okre?lenia oznaczaj?:

1)   gatunek - zarówno gatunek w znaczeniu biologicznym, jak i ka?d? ni?sz? od gatunku biologicznego jednostk? systematyczn?, populacj?, a tak?e miesza?ce tego gatunku w pierwszym lub drugim pokoleniu, z wyj?tkiem form, ras i odmian udomowionych, hodowlanych lub uprawnych;

1a)  gatunek b?d?cy przedmiotem zainteresowania Wspólnoty - gatunek ro?lin lub zwierz?t, który na terytorium pa?stw cz?onkowskich Unii Europejskiej jest:

a)  zagro?ony, z wyj?tkiem gatunków, których naturalny zasi?g na tym terytorium jest zasi?giem kra?cowym i które nie s? zagro?one lub podatne na zagro?enie w zachodnim regionie palearktycznym, lub

b)  podatny na zagro?enie, czyli mog?cy w najbli?szej przysz?o?ci zosta? zakwalifikowanym do kategorii gatunków zagro?onych, je?li czynniki b?d?ce przyczyn? zagro?enia b?d? na niego nadal oddzia?ywa?, lub

c)  rzadki, czyli o niewielkiej populacji, który nie jest obecnie zagro?ony ani podatny na zagro?enie, ale podlega ryzyku zagro?enia ze wzgl?du na wyst?powanie w obr?bie ograniczonych obszarów geograficznych albo znaczne rozproszenie na wi?kszym obszarze, lub

d)  endemiczny i wymagaj?cy specjalnej uwagi ze wzgl?du na szczególny charakter jego siedliska lub potencjalne oddzia?ywanie jego eksploatacji na te siedliska lub potencjalne oddzia?ywanie jego eksploatacji na stan jego ochrony;

1b)  gatunek o znaczeniu priorytetowym - gatunek zagro?ony, w odniesieniu do którego Wspólnota ponosi szczególn? odpowiedzialno?? z powodu wielko?ci jego naturalnego zasi?gu mieszcz?cego si? na terytorium pa?stw cz?onkowskich Unii Europejskiej;

1c)  gatunek obcy - gatunek wyst?puj?cy poza swoim naturalnym zasi?giem w postaci osobników lub zdolnych do prze?ycia: gamet, zarodników, nasion, jaj lub cz??ci osobników, dzi?ki którym mog? one rozmna?a? si?;

1d)  integralno?? obszaru Natura 2000 - spójno?? czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkuj?cych zrównowa?one trwanie populacji gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których zaprojektowano lub wyznaczono obszar Natura 2000;

2)   korytarz ekologiczny - obszar umo?liwiaj?cy migracj? ro?lin, zwierz?t lub grzybów;

2a)  krzy?owanie zwierz?t - kojarzenie osobników genetycznie odmiennych, w tym osobników ró?nych gatunków;

2b)  obszar Natura 2000 - obszar specjalnej ochrony ptaków, specjalny obszar ochrony siedlisk lub obszar maj?cy znaczenie dla Wspólnoty, utworzony w celu ochrony populacji dziko wyst?puj?cych ptaków lub siedlisk przyrodniczych lub gatunków b?d?cych przedmiotem zainteresowania Wspólnoty;

2c)  obszar maj?cy znaczenie dla Wspólnoty - projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk, zatwierdzony przez Komisj? Europejsk? w drodze decyzji, który w regionie biogeograficznym, do którego nale?y, w znacz?cy sposób przyczynia si? do zachowania lub odtworzenia stanu w?a?ciwej ochrony siedliska przyrodniczego lub gatunku b?d?cego przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a tak?e mo?e znacz?co przyczyni? si? do spójno?ci sieci obszarów Natura 2000 i zachowania ró?norodno?ci biologicznej w obr?bie danego regionu biogeograficznego; w przypadku gatunków zwierz?t wyst?puj?cych na du?ych obszarach obszarem maj?cym znaczenie dla Wspólnoty jest obszar w obr?bie naturalnego zasi?gu takich gatunków, charakteryzuj?cy si? fizycznymi lub biologicznymi czynnikami istotnymi dla ich ?ycia lub rozmna?ania;

2d)  obszar morski - polski obszar morski w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502, z pó?n. zm.2));

3)   obszar specjalnej ochrony ptaków - obszar wyznaczony, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej, do ochrony populacji dziko wyst?puj?cych ptaków jednego lub wielu gatunków, w którego granicach ptaki maj? korzystne warunki bytowania w ci?gu ca?ego ?ycia, w dowolnym jego okresie albo stadium rozwoju;

4)   ochrona cz??ciowa - ochron? gatunków ro?lin, zwierz?t i grzybów dopuszczaj?c? mo?liwo?? redukcji liczebno?ci populacji oraz pozyskiwania osobników tych gatunków lub ich cz??ci;

5)   ochrona czynna - stosowanie, w razie potrzeby, zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i sk?adników przyrody lub zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk ro?lin, zwierz?t lub grzybów;

6)   ochrona ex situ - ochron? gatunków ro?lin, zwierz?t i grzybów poza miejscem ich naturalnego wyst?powania oraz ochron? ska?, skamienia?o?ci i minera?ów w miejscach ich przechowywania;

7)   ochrona in situ - ochron? gatunków ro?lin, zwierz?t i grzybów, a tak?e elementów przyrody nieo?ywionej, w miejscach ich naturalnego wyst?powania;

8)   ochrona krajobrazowa - zachowanie cech charakterystycznych danego krajobrazu;

9)   ochrona ?cis?a - ca?kowite i trwa?e zaniechanie bezpo?redniej ingerencji cz?owieka w stan ekosystemów, tworów i sk?adników przyrody oraz w przebieg procesów przyrodniczych na obszarach obj?tych ochron?, a w przypadku gatunków - ca?oroczn? ochron? nale??cych do nich osobników i stadiów ich rozwoju;

10)  ogród botaniczny - urz?dzony i zagospodarowany teren wraz z infrastruktur? techniczn? i budynkami funkcjonalnie z nim zwi?zanymi, b?d?cy miejscem ochrony ex situ, uprawy ro?lin ró?nych stref klimatycznych i siedlisk, uprawy ro?lin okre?lonego gatunku oraz prowadzenia bada? naukowych i edukacji;

11)  ogród zoologiczny - urz?dzony i zagospodarowany teren wraz z infrastruktur? techniczn? i budynkami funkcjonalnie z nim zwi?zanymi, gdzie s? przetrzymywane oraz eksponowane publicznie przez co najmniej 7 dni w roku, ?ywe zwierz?ta gatunków dziko wyst?puj?cych, z wyj?tkiem:

a)  cyrków,

b)  sklepów ze zwierz?tami,

c)  miejsc, w których eksponowanych jest publicznie nie wi?cej ni? 15 gatunków tych zwierz?t i ??cznie nie wi?cej ni? 50 okazów gadów, ptaków i ssaków;

11a) okaz gatunku - ro?lin?, zwierz? lub grzyb z danego gatunku, ?ywe lub martwe, ka?d? ich cz???, form? rozwojow?, jajo lub wydmuszk?, a tak?e produkt pochodny równie? zawarty w innych towarach oraz towary, które zgodnie z do??czonym dokumentem, opakowaniem, oznakowaniem lub etykiet?, lub je?eli wynika to z jakichkolwiek innych okoliczno?ci, maj? zawiera? lub zawieraj? cz??ci lub produkty pochodne z ro?lin, zwierz?t, lub grzybów z danego gatunku;

12)  ostoja - miejsce o warunkach sprzyjaj?cych egzystencji ro?lin, zwierz?t lub grzybów zagro?onych wygini?ciem lub rzadkich gatunków;

13)  o?rodek rehabilitacji zwierz?t - miejsce, w którym jest prowadzone leczenie i rehabilitacja zwierz?t dziko wyst?puj?cych, wymagaj?cych okresowej opieki cz?owieka w celu przywrócenia ich do ?rodowiska przyrodniczego;

14)  otulina - stref? ochronn? granicz?c? z form? ochrony przyrody i wyznaczon? indywidualnie dla formy ochrony przyrody w celu zabezpieczenia przed zagro?eniami zewn?trznymi wynikaj?cymi z dzia?alno?ci cz?owieka;

15)  pozyskiwanie:

a)  zbiór ro?lin lub grzybów gatunków chronionych lub ich cz??ci ze stanowisk naturalnych do celów gospodarczych,

b)  chwytanie, ?owienie lub zbieranie zwierz?t gatunków chronionych lub ich cz??ci i produktów pochodnych do celów gospodarczych,

c)  (uchylona);

16)  ró?norodno?? biologiczna - zró?nicowanie ?ywych organizmów wyst?puj?cych w ekosystemach, w obr?bie gatunku i mi?dzy gatunkami, oraz zró?nicowanie ekosystemów;

17)  siedlisko przyrodnicze - obszar l?dowy lub wodny, naturalny, pó?naturalny lub antropogeniczny, wyodr?bniony w oparciu o cechy geograficzne, abiotyczne i biotyczne;

17a) siedlisko przyrodnicze b?d?ce przedmiotem zainteresowania Wspólnoty - siedlisko przyrodnicze, które na terytorium pa?stw cz?onkowskich Unii Europejskiej:

a)  jest zagro?one zanikiem w swoim naturalnym zasi?gu lub

b)  ma niewielki zasi?g naturalny w wyniku regresji lub z powodu ograniczonego obszaru wyst?powania wynikaj?cego z jego wewn?trznych, przyrodniczych w?a?ciwo?ci, lub

c)  stanowi reprezentatywny przyk?ad typowych cech regionu biogeograficznego wyst?puj?cego w pa?stwach cz?onkowskich Unii Europejskiej;

17b) siedlisko przyrodnicze o znaczeniu priorytetowym - siedlisko przyrodnicze zagro?one zanikiem na terytorium pa?stw cz?onkowskich Unii Europejskiej, za którego ochron? Wspólnota ponosi szczególn? odpowiedzialno?? z powodu wielko?ci jego naturalnego zasi?gu mieszcz?cego si? na terytorium tych pa?stw;

18)  siedlisko ro?lin, siedlisko zwierz?t lub siedlisko grzybów - obszar wyst?powania ro?lin, zwierz?t lub grzybów w ci?gu ca?ego ?ycia lub dowolnym stadium ich rozwoju;

19)  specjalny obszar ochrony siedlisk - obszar wyznaczony, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej, w celu trwa?ej ochrony siedlisk przyrodniczych lub populacji zagro?onych wygini?ciem gatunków ro?lin lub zwierz?t lub w celu odtworzenia w?a?ciwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub w?a?ciwego stanu ochrony tych gatunków;

20)  ?rodowisko przyrodnicze - krajobraz wraz z tworami przyrody nieo?ywionej oraz naturalnymi i przekszta?conymi siedliskami przyrodniczymi z wyst?puj?cymi na nich ro?linami, zwierz?tami i grzybami;

21)  tereny zieleni - tereny wraz z infrastruktur? techniczn? i budynkami funkcjonalnie z nimi zwi?zanymi, pokryte ro?linno?ci?, znajduj?ce si? w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pe?ni?ce funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub os?onowe, a w szczególno?ci parki, ziele?ce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a tak?e ziele? towarzysz?c? ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, sk?adowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowym i przemys?owym;

22)  udost?pnianie - umo?liwianie fotografowania lub filmowania w celach zarobkowych oraz korzystania z zasobów, tworów i sk?adników przyrody w celach naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych;

23)  walory krajobrazowe - warto?ci ekologiczne, estetyczne lub kulturowe obszaru oraz zwi?zane z nim rze?b? terenu, twory i sk?adniki przyrody, ukszta?towane przez si?y przyrody lub dzia?alno?? cz?owieka;

24)  w?a?ciwy stan ochrony gatunku - sum? oddzia?ywa? na gatunek, mog?c? w daj?cej si? przewidzie? przysz?o?ci wp?ywa? na rozmieszczenie i liczebno?? jego populacji na terenie kraju lub pa?stw cz?onkowskich Unii Europejskiej lub naturalnego zasi?gu tego gatunku, przy której dane o dynamice liczebno?ci populacji tego gatunku wskazuj?, ?e gatunek jest trwa?ym sk?adnikiem w?a?ciwego dla niego siedliska, naturalny zasi?g gatunku nie zmniejsza si? ani nie ulegnie zmniejszeniu w daj?cej si? przewidzie? przysz?o?ci oraz odpowiednio du?e siedlisko dla utrzymania si? populacji tego gatunku istnieje i prawdopodobnie nadal b?dzie istnia?o;

25)  w?a?ciwy stan ochrony siedliska przyrodniczego - sum? oddzia?ywa? na siedlisko przyrodnicze i jego typowe gatunki, mog?c? w daj?cej si? przewidzie? przysz?o?ci wp?ywa? na naturalne rozmieszczenie, struktur?, funkcje lub prze?ycie jego typowych gatunków na terenie kraju lub pa?stw cz?onkowskich Unii Europejskiej lub naturalnego zasi?gu tego siedliska, przy której naturalny zasi?g siedliska przyrodniczego i obszary zaj?te przez to siedlisko w obr?bie jego zasi?gu nie zmieniaj? si? lub zwi?kszaj? si?, struktura i funkcje, które s? konieczne do d?ugotrwa?ego utrzymania si? siedliska, istniej? i prawdopodobnie nadal b?d? istnia?y oraz typowe dla tego siedliska gatunki znajduj? si? we w?a?ciwym stanie ochrony;

26)  wst?p do parku narodowego albo rezerwatu przyrody - wej?cie lub wjazd na obszar obj?ty ochron? ?cis?? lub czynn? w celu naukowym, edukacyjnym, turystycznym lub rekreacyjnym;

27)  zadrzewienie - drzewa i krzewy w granicach pasa drogowego, pojedyncze drzewa lub krzewy albo ich skupiska nieb?d?ce lasem w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 28 wrze?nia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z pó?n. zm.3)), wraz z terenem, na którym wyst?puj?, i pozosta?ymi sk?adnikami szaty ro?linnej tego terenu, spe?niaj?ce cele ochronne, produkcyjne lub spo?eczno-kulturowe;

28)  zagro?enie wewn?trzne - czynnik mog?cy wywo?a? niekorzystne zmiany cech fizycznych, chemicznych lub biologicznych zasobów, tworów i sk?adników chronionej przyrody, walorów krajobrazowych oraz przebiegu procesów przyrodniczych, wynikaj?cy z przyczyn naturalnych lub z dzia?alno?ci cz?owieka w granicach obszarów lub obiektów podlegaj?cych ochronie prawnej;

29)  zagro?enie zewn?trzne - czynnik mog?cy wywo?a? niekorzystne zmiany cech fizycznych, chemicznych lub biologicznych zasobów, tworów i sk?adników chronionej przyrody, walorów krajobrazowych oraz przebiegu procesów przyrodniczych, wynikaj?cy z przyczyn naturalnych lub z dzia?alno?ci cz?owieka, maj?cy swoje ?ród?o poza granicami obszarów lub obiektów podlegaj?cych ochronie prawnej.